اسلام آباد -06 ڊسمبر (اي پي پي) پاڪستان سٽيزن پورٽل اسلامي فلاحي مديني جهڙي رياست جي نموني تي ٻڌل هڪ اهڙو منصوبو آهي، جتي ماڻهن جي شڪ??يت?? کي ٻڌڻ ۽ انهن کي وقت سر حل ڪرڻ لاءِ عملي قدم کنيا ويندا آهن. وزيراعظم عمران خان جي اسلامي فلاحي رياست جي سوچ تحت عوام جي شڪ??يت?? کي ترجيحي بنيادن تي ح?? ڪرڻ لاءِ پاڪستان سٽيزن پورٽل جي شروعات 28 آڪٽوبر 2018ع تي ڪئي وئي. ان پورٽل تي عوام پنهنجي ذاتي ۽ سماجي ذميواري جو احساس محسوس ڪندي شڪ??يت??ن درج ڪرائي ٿو. پورٽل تي شڪايت درج ڪرائڻ جي باري ۾ رهنمائي به فراهم ڪئي وئي آهي جڏهن ته تجويزون به ڏئي سگهجن ٿيون. ان کان علاوه لاپته ٿيل ٻارڙن جي ڳولا، ٻارڙن سان بدسلوڪي وارن واقعن کي رپورٽ ڪرڻ لاءِ زينب الرٽ ايپ کي به ان پورٽل سان ڳنڍيو ويو آهي. پاڪستان سٽيزن پورٽل هن وقت 87 ملڪن جي سروس ڊليوري ڪيٽيگري ۾ 4646 ايپس ۾ سرفهرست 3 ايپس ۾ شامل آهي. پاڪستان سٽيزن پورٽل تان هن وقت ملڪي توڙي پرڏيهه ۾ رهندڙ پاڪستاني ۽ پرڏيهي فائدو کڻي رهيا آهن. 2018ع ۾ پاڪستان سٽيزن پورٽل جي آفيسرز ڊيش بورڊ جو ڪل انگ 3796 هو، جيڪو 2020ع ۾ 8913 ٿي ويو آهي. 2018ع ۾ شڪ??يت?? جون ڪيٽيگريز 473 هيون جيڪي 2020ع ۾ وڌي 1151 ٿي ويون آهن. اهڙي طرح 2018ع ۾ اهو پورٽل رڳو هڪ موبائيل ايپ ذريعي ڪم ڪري رهيو هو، جڏهن ته 2020ع ۾ هاڻي اهو چئن مختلف ذريعن وسيلي ڪم ڪري رهيو آهي، جنهن ۾ موبائيل ايپ، ويب رسائي، کلي ڪچهري، شڪايت درج ڪرائڻ جو مينيوئل طريقو شامل آهي. ان کان علاوه 2020ع ۾ هڪ هيلپ لائين به قائم ڪئي وئي آهي ۽ هاڻي شڪايت سيل به ان سان ڳنڍيل آهي. اهڙي طرح ٻن سالن دوران پاڪستان سٽيزن پورٽل جي ڪاميابي ۽ ان ۾ شهرين جي ضرورتن کي ڏسندي نمايان تبديليون ڪيون ويون. هاڻي اهو پورٽل عوام لاءِ انهن جي شڪ??يت?? جي ازالي جو هڪ بهترين پليٽ فارم بڻجي چڪو آهي. ان پورٽل ذريعي سڄي ملڪ جا شهري پنهنجون شڪ??يت??ن اعليٰ اختيارين تائين پهچائي سگهن ٿا. ملندڙ شڪ??يت??ن ۽ ان تي ٿيندڙ ڪارروائي بابت رپورٽ باقاعدگي سان وزيراعظم عمران خان فراهم ڪئي ويندي آهي جنهن ۾ نه رڳو ازالو ٿيل شڪ??يت?? جي حجم جي نشاندهي ڪئي ويندي آهي پر عوام طرفان فراهم ڪيل فيڊ بيڪ به ان ۾ شامل هوندو آهي. پاڪستان سٽيزن پورٽل تي هاڻي تائين وصول ٿيل شڪ??يت?? جو مجموعي انگ 27 لک کان وڌيڪ آهي. شڪ??يت?? کي اڪلائڻ لاءِ خاص ڊيش بورڊز سڄي ملڪ ۾ قائم آهن. هن وقت پنجاب ۾ ڊيش بورڊز جو مجموعي انگ 3102 آهي، جن ۾ وفاق جا 161 ۽ صوبائي حڪومت جا 2941، جڏهن ته خيبر پختونخواه ۾ ڊيش بورڊز جو مجموعي انگ 20331 آهي، جنهن ۾ صوبائي حڪومت جو انگ 2237 ۽ وفاقي حڪومت جو انگ 94 شامل آهي. وفاقي راڄڌاني ۾ ڪل ڊيش بورڊز جو انگ 1516 جڏهن ته صوبائي حڪومت جا 32 ۽ وفاق جا 1484 ڊيش بورڊز آهن.سنڌ ۾ ڊيش بورڊز جو مجموعي انگ 1229 جن ۾ صوبائي حڪومت جو انگ 1174 ۽ وفاق جو 55 آهي. اهڙي ريت بلوچستان ۾ ڊيش بورڊز جو مجموعي انگ 444 جن ۾ صوبائي حڪومت جو انگ 428 ۽ وفاق جو 16 آهي. آزاد ڄمون ڪشمير ۾ 174 ڊيش بورڊز آهن جن ۾ آزاد ڪشمير حڪومت جا 29 ۽ وفاق جا 145 آهن. گلگت بلتستان ۾ مجموعي ڊيش بورڊز جو انگ 117 آهي، جن ۾ گلگت بلتستان حڪومت جا 113 ۽ وفاق جا 4 شامل آهن. اهڙي ريت مجموعي ڊيش بورڊز جو انگ 8913 آهي جن ۾ صوبائي حڪومتن بشمول آزاد ڪشمير ۽ گلگت بلتستان جي ڊيش بورڊز جو انگ 6954 آهي ۽ وفاق جي ڊيش بورڊز جو انگ 1959 آهي.سرڪاري ذريعن مطابق هن وقت پورٽل تي رجسٽرڊ مجموعي ماڻهن جو انگ 28 لک 19 هزار آهي، جن ۾ پرڏيهه ۾ رهندڙ پاڪستانين جو انگ هڪ لک 70 هزار جڏهن ته پرڏيهي رجسٽرڊ ماڻهن جو انگ 11000 آهي. پورٽل تي رجسٽرڊ مردن جو مجموعي انگ 26 لک 26 هزار آهي، جيڪو پورٽل تي رجسٽرڊ مجموعي انگ جو 87 سيڪڙو آهي. ان پورٽل تي 2 لک هڪ هزار عورتون رجسٽرڊ آهن جن جو مجموعي انگ 7 سيڪڙو آهي. پورٽل تي 4000 مختلف فردن کان علاوه هڪ لک 59 هزار اهڙي ميمبر به آهن، جن سڃاڻپ ظاهر ناهي ڪئي. پاڪستان سٽيزن پورٽل تي پنجاب مان رجسٽرڊ ماڻهن جو ڪل انگ 16 لک 96 هزار، ڪي پي ڪي مان 5 لک 16 هزار، سنڌ مان 4 لک 6 هزار، بلوچستان مان 39 هزار، اسلام آباد مان 37 هزار، آزاد ڄمون ڪشمير مان 29 هزار ۽ گلگت بلتستان مان 14 هزار 25 ماڻهو رجسٽرڊ آهن. پورٽل تي 10 سرفهرست رجسٽرڊ پروفيشنل ماڻهن ۾ شاگردن جو انگ 2 لک 3 هزار 959 آهي، ڪاروباري شخصيتن جو انگ هڪ لک 18 هزار 789، انجنيئرن جو انگ 82 هزار 200، سول سرونٽس جو انگ 60 هزار 66، استادن جو انگ 53 هزار 703، سماجي ورڪرن جو انگ 53479، ڪارپوريٽ سيڪٽر سان سلهاڙيل ماڻهن جو انگ 32638، فورسز جو 23483، ميڊيڪل جي شعبي سان سلهاڙيل ماڻهن جو انگ 14619 ۽ ??ڪي??ن جو انگ 12768 آهي. عمر جي لحاظ کان 20 سالن تائين جي ڄمار جا فرد هڪ لک 80 هزار 587 پورٽل تي رجسٽرڊ آهن جيڪو مجموعي انگ جو 6 سيڪڙو آهي. اهڙي طرح 20 کان 29 سال جي عمر وارن رجسٽرڊ ماڻهن جو انگ 13 لک 64 هزار 196 آهي، جيڪو مجموعي انگ جو 49 سيڪڙو آهي. 30 کان 39 سال جي عمر وارن فردن جو انگ 8 لک 12 هزار 676 آهي جيڪو مجموعي انگ جو 29 سيڪڙو آهي. اهڙي طرح 45 کان 49 سالن تائين جي عمر وارن رجسٽرڊ فردن جو انگ 2 لک 86 هزار 123 آهي جيڪو مجموعي انگ جو 10 سيڪڙو آهي. 50 کان 65 سالن تائين جي عمر وارن ماڻهن جو انگ هڪ لک 34 هزار 351 آهي، جيڪو مجموعي انگ جو 5 سيڪڙو آهي. جڏهن ته 65 سال کان وڌيڪ ڄمار جا 22 هزار 753 پيرسن هن پورٽل تي رجسٽرڊ آهن جيڪو مجموعي انگ جو هڪ سيڪڙو آهي. تعليمي قابليت جي لحاظ کان بيچلر ڊگري رکندڙ هڪ لک 2 هزار 522 فرد پورٽل تي رجسٽرڊ آهن، جڏهن ته ماسٽر ڊگري رکندڙ هڪ لک 35 هزار 792 ماڻهو، ايم ايس، پي ايڇ ڊي ڊگريون رکندڙ 37 هزار 488 فرد پورٽل تي رجسٽرڊ آهن. اهڙي طرح پوسٽ ڊاڪٽرن جو انگ 1852 آهي. پورٽل تي رجسٽرڊ اقليتن جو انگ هڪ لک 1032 آهي. پورٽل تي پرڏيهه ۾ رهندڙ پاڪستاني به رجسٽرڊ آهن جن جو مجموعي انگ اٽڪل هڪ لک 70 هزار آهي، جن مان گڏيل عرب امارات مان رجسٽرڊ پاڪستانين جو انگ 41439، سعودي عرب مان 37311، برطانيه مان 13614، امريڪا مان 5876، قطر 4657، آسٽريليا مان 4591، ڪينيڊا مان 4232، اومان مان 4205، ملائيشيا مان 3516، اٽلي مان 3075، ڪويت مان 2758، بحرين مان 2655 ۽ چين مان 2538 شامل آهن. سٽيزن پورٽل تي مجموع?? طور تي 27 لک 64 هزار 410 شڪ??يت??ن وصول ٿيون جن مان 25 لک 95 هزار 828 شڪ??يت??ن اڪلايون ويون. اهڙي طرح شڪ??يت?? کي اڪلائڻ جي شرح 94 سيڪڙو آهي. وفاقي راڄڌاني مان وصول ٿيل شڪ??يت?? جو انگ 13 لک 41 هزار 601 آهي جن مان 12 لک 71 هزار 614 شڪ??يت?? کي ح?? ڪيو ويو. پنجاب مان 9 لک 45 هزار 784 شڪ??يت??ن وصول ٿيون، جن مان 8 لک 92 هزار 638 شڪ??يت?? کي اڪلايو ويو. شڪ??يت?? جي اڪلائڻ جي شرح 94 سيڪڙو رهي. خيبر پختونخواه مان 262917 شڪ??يت??ن وصول ٿيون جن مان 249399 شڪ??يت?? کي ح?? ڪيو ويو. اهڙي طرح شڪ??يت?? جي ح?? ڪرڻ جي شرح 95 سيڪڙو رهي. سنڌ مان 167691 شڪ??يت??ن وصول ٿيون، جن مان 143473شڪ??يت?? کي ح?? ڪيو ويو. شڪ??يت?? جي ح?? ڪرڻ جي شرح 86 سيڪڙو رهي. وفاقي راڄڌاني مان وصول ٿيل شڪ??يت?? جو تعداد 22759 آهي، جن مان 17764 شڪ??يت?? کي اڪلايو ويو. شڪ??يت??ن حل ڪرڻ جي شرح 78 سيڪڙو رهي. بلوچستان مان 19618 شڪ??يت??ن وصول ٿيون جن مان 17551 شڪ??يت?? کي ح?? ڪيو ويو. شڪ??يت?? جي ح?? ڪرڻ واري شرح 89 سيڪڙو رهي. گلگت بلتستان مان 3421 شڪ??يت??ن وصول ٿيون جن مان 2863 شڪ??يت?? کي ح?? ڪيو ويو جڏهن ته آزاد ڄمون ۽ ڪشمير مان وصول ٿيل شڪ??يت?? جو انگ 619 رهيو جن مان 526 شڪ??يت?? کي ح?? ڪيو ويو. مجموع?? طور تي وصول ٿيل 27 لک 64 هزار شڪ??يت?? مان 13 لک 41 هزار 601 شڪ??يت?? جو تعلق وفاقي حڪومت جي کاتن سان هو. 497758 شڪ??يت??ن توانائي ۽ پاور کاتي بابت هيون، 126667 شڪ??يت?? جو تعلق تعليم ۽ 83426 شڪ??يت?? جو تعلق انساني ح??ن سان هو. پنجاب مان وصول ٿيل 945784 شڪ??يت?? مان 294735 شڪ??يت?? جو تعلق ميونسپل سروسز سان، 111178 شڪ??يت?? جو تعلق امن امان سان جڏهن ته هڪ لک 402 شڪ??يت?? جو تعلق تعليم، ڪي پي ڪي مان وصول ٿيل 262917 شڪ??يت?? مان 61559 شڪ??يت?? جو تعلق ميونسپل سروسز سان، 50386 شڪ??يت?? جو تعلق تعليم سان، جڏهن ته 28584 شڪ??يت?? جو تعلق صحت سان جي شعبي سان هو. سنڌ مان وصول ٿيل 1679991 شڪ??يت?? مان 73575 شڪ??يت?? جو تعلق ميونسپل سروسز سان، 78775 شڪ??يت?? جو تعلق تعليم سان جڏهن ته 15358 شڪ??يت?? جو تعلق امن امان سان هو.اهڙي طرح وفاقي راڄڌاني مان وصول ٿيل 22759 شڪ??يت?? مان 7587 شڪ??يت?? جو تعلق ميونسپل سروسز، 4268 شڪ??يت?? جو تعلق انساني ح??ن، جڏهن ته 2567 شڪ??يت?? جو تعلق لينڊ روينيو سان هو. بلوچستان مان وصول ٿيل 19618 شڪ??يت?? مان 4573 شڪ??يت?? جو تعلق ميونسپل سروسز، 3233 شڪ??يت?? جو تعلق تعليم ۽ 2279 شڪ??يت??ن انساني ح??ن سان سلهاڙيل هيون. اهڙي طرح گلگت بلتستان مان 3421، جڏهن ته آزاد ڄمون ڪشمير مان 619 شڪ??يت??ن مختلف قسمن جي شعبن سان سلهاڙيل هيون. پرڏيهي ۾ رهندڙ پاڪستانين طرفان وصول ٿيل مجموعي شڪ??يت?? جو انگ 136392 آهي، جن مان 128372 شڪ??يت?? کي اڪلايو ويو. ان پورٽل تي پٺتي پيل طبقي جي شڪ??يت?? تي ترجيحي بنيادن تي ڪارروائي ڪئي. پاڪستان سٽيزن پورٽل تي مخصوص ماڻهن جي شڪ??يت?? کي به ترجيحي بنيادن تي ح?? ڪيو ويو. ٻن سالن دوران مخصوص ماڻهن طرفان 155177 شڪ??يت??ن وصول ٿيون جن مان 142365 شڪ??يت?? کي ح?? ڪيو ويو. اهڙي طرح اقليتن طرفان 56627 شڪ??يت??ن مليون ۽ انهن مان 52789 شڪ??يت?? کي ح?? ڪيو ويو. پورٽل تي عورتن طرفان 180673 شڪ??يت??ن وصول ٿيون جن مان 168299 شڪ??يت?? جو ازالو ڪيو ويو. بزرگ شهرين طرفان 34570 شڪ??يت??ن وصول ٿيون جن مان 31466 شڪ??يت?? کي ح?? ڪيو ويو. پورٽل تي ڪي پي ڪي جي 69198 شهرين شڪ??يت?? جي ح?? تي اعتماد جو اظهار ڪيو. پنجاب مان 213815 ماڻهن اطمينان جو اظهار ڪيو. بلوچستان مان 3575 ماڻهن جڏهن ته سنڌ مان 16477 ماڻهن شڪ??يت?? جي ح?? تي اطمينان جو اظهار ڪيو. عوامي راءِ تحت پرڏيهي وزارت لاءِ مجموع?? طور تي 7390 فيڊ بيڪس وصول ٿيون، جن مان 3549 ماڻهن اطمينان جو اظهار ڪيو. اهڙي طرح اطمينان جي شرح 48 سيڪڙو رهي. پورٽل تي ناڪاري فيڊ بيڪ وارين شڪ??يت?? جو پرائيم منسٽر ڊليوري يونٽ جائزو وٺندو آهي. جيڪڏهن شڪ??يت?? کي ميرٽ تي ح?? ناهي ڪيو ويندو ته انهن کي ٻيهر کوليو ويندو آهي، هن وقت تائين پرائيم منسٽر ڊليوري يونٽ طرفان 167665 شڪ??يت?? کي ٻيهر کوليو ويو. ٻيهر کلڻ بعد 28 سيڪڙو ناڪاري فيڊ بيڪ هاڪاري ۾ تبديل ٿيا. ٻيهر کليل 167665 شڪ??يت?? مان 153425 شڪ??يت?? کي ح?? ڪيو ويو. ان حوالي سان 27193 فيڊ بيڪس وصول ٿيا، جن مان 7535 فيڊ بيڪس تي اطمينان جو اظهار ڪيو ويو. عوامي رويي جي نگراني لاءِ شڪ??يت?? جي طريقيڪار مطابق سسٽم مان ڪڍيو ويندو آهي. شهرين جي ذميواري جي انڊيڪس (سي آر آءِ) برقرار رکي ويندي آهي. شڪ??يت?? کي ختم ڪرڻ جا مختلف سبب هوندا آهن. جن ۾ شهرين جي پنهنجي درخواست، غير واضح مبهم مواد، ڊپليڪيٽ شڪ??يت??ن، نان اشوز، عدالتي معاملا، سروسز جا معاملا، ملازمت سميت مختلف معاملا شامل آهن. پاڪستان سٽيزن پورٽل تي وصول ٿيل شڪ??يت?? تي عوامي مفاد ۾ اهم پاليسي ۾ سڌارا به آندا پيا وڃن جن ۾ فنگر پرنٽس ضايع ٿيندڙ ماڻهن جي سهولت لاءِ ايس او پيز لاڳو ڪيو ويو. جيڪو نادرا ذريعي لاڳو ڪيو ويو آهي. ود هولڊنگ ٽيڪس مان پرڏيهه ۾ رهندڙ پاڪستانين کي ڇوٽ ڏني وئي آهي. 282 شڪ??يت?? تي 29 هزار انٽرنيز کي 941 ملين رپين جي بقايا جي ادائگي ڪئي وئي. عورتن ۽ معذور ماڻهن جي سهولت ايف پي ايس سي طرفان امتحاني مرڪز تبديل ڪيا ويا. پرڏيهه ۾ رهندڙ پاڪستانين جي مسئلن جي ح?? لاءِ اعليٰ سطحي ڪميٽي جوڙي وئي، اسلام آباد ايڪسائيز ۾ طريقيڪار کي آسان بڻائڻ لاءِ سڌارا ڪيا ويا. خطرناڪ بيمارين جي علاج جي پروگرام کي بحال ڪيو ويو. ان پورٽل ذريعي وزارتن ۽ ڊويزنن ۾ به سڌارا آندا ويا. 1322 آسامين لاءِ ڀرتي جا قانون جوڙيا ويا جن مان 16343 آفيسرن لاڀ ماڻيو. 3333 آفيسرن جي ڊگهي عرصي کان پروموشنز جي معاملن کي ح?? ڪيو ويو. ڊگهي عرصي کان التويٰ هيٺ سينيارٽيز جو اعلان ڪيو ويو. جنهن سان 8384 ماڻهن کي فائدو پهتو. وفاقي حڪومت جي ادارن ۾ 946 التويٰ هيٺ ڊسيپلينري انڪوائريز کي حتمي شڪل ڏني ويئي. 1815 ماڻهن کي ٻين عهدن تي لڳايو ويو هو يا هٽايو ويو هو. 6758 خالي آسامين کي ڀريو ويو. ان پورٽل جي ڊيزائن ۽ تياري تي ڪنهن قسم جي لاڳت ناهي آئي، جڏهن ته ٻن سالن دوران ان پروگرام کي هلائڻ تي 53 ملين رپيا خرچ ٿيا. هڪ شڪايت جي ح?? تي حڪومت جي لاڳت 20 رپيا آهي.مستقبل ۾ پاڪستان سٽيزن پورٽل کي وڌيڪ بهتر ۽ باسهولت بڻائڻ لاءِ ان ۾ وڌيڪ خصوصيتون شامل ڪرڻ جو منصوبو آهي. وڌيڪ فراهم ڪيل شين ۾ عوامي راءِ، نوٽيفڪيشنز ۽ اعلان آل پاڪستان فون ڊائريڪٽري، خاص ايونٽ، ڪارڪردگي ۽ آڊٽ جو نظام ۽ ٻيون شيون شامل آهن. پاڪستان سٽيزن پورٽل جي ٻن سالن جي ڪارڪردگي جي ح??الي سان هڪ خاص تقريب جمعي ڏينهن منعقد ٿي جنهن ۾ وزيراعظم عمران خان خطاب ڪندي چيو هو ته پاڪستان سٽيزن پورٽل مديني جي رياست طرف هڪ اهم قدم آهي، ان سان ادارن، بيوڪريسي ۽ وزيرن جي ڪارڪردگي جانچڻ ۾ مدد ملي رهي آهي. مڪاني حڪومتن جو نئون نظام آڻڻ سان انقلاب ايندو. ۽ ع??ام جا مسئلا سندن پنهنجي شهر ۾ ئي ح?? ٿيندا. هن عوام کي چيو ته اهي پنهنجو پاڻ کي بااختيار بڻائڻ لاءِ هن پورٽل کي وڌ کان وڌ استعمال ڪري لاڀ ماڻين.
